Pessar w ciąży – wskazania do pessaroterapii ciężarnych

Opublikowano: 10.01.23

Pessaroterapia jest nieoperacyjną metodą leczenia dolegliwości uroginekologicznych. Polega na umieszczeniu form o różnych kształtach w pochwie kobiety, których zadaniem jest zapewnić wsparcie dla aparatu wieszadłowego miednicy. Pessar w ciąży znajduje zastosowanie przy niewydolności szyjki macicy, zapewniając ochronę przed przedwczesnym porodem. Założenie pessara – jak wygląda? O czym trzeba pamiętać, mając założony pessar na szyjkę macicy w ciąży? Odpowiadamy!

Pessar w ciąży – wskazania

Wskazania do założenia pessara mogą być takie same jak wskazania do założenia szwu okrężnego na szyjkę macicy. Dzieli się je na:

• planowe (profilaktyczne) – niewydolność cieśniowo-szyjkowa (tzw. niewydolność szyjki macicy) w poprzedniej ciąży, ciąża mnoga (szczególnie więcej niż dwupłodowa), mechaniczne uszkodzenie szyjki macicy;
• pilne – jeśli w badaniu USG zaobserwowane zostanie skracanie szyjki macicy lub lejkowatość w obrębie ujścia zewnętrznego;
• nagłe (ratujące życie) – przy znacznym skracaniu szyjki macicy i/lub jej rozwieraniu, bez współistniejącej czynności skurczowej.

Pessar przy niewydolności szyjki macicy

Niewydolność cieśniowo-szyjkowa lub po prostu niewydolność szyjki macicy to bezbolesne skracanie i rozwieranie się szyjki macicy w II trymestrze ciąży, wywołane zaburzeniami jej budowy lub funkcji. Warto jednak podkreślić, że skracaniu szyjki macicy nie towarzyszy krwawienie z dróg rodnych czy pęknięcie pęcherza płodowego.

U kobiet w ciąży trudno zdiagnozować niewydolność szyjki macicy, a to wszystko przez brak jednolitych kryteriów rozpoznania. Stan szyjki macicy można określić zarówno w badaniu ginekologicznym, jak i ultrasonograficznym, czyli przede wszystkim podczas wizyty u ginekologa. W diagnostyce niewydolności szyjki macicy lepiej sprawdza się badanie USG, ponieważ pozwala ocenić długość szyjki macicy, a oprócz tego jeszcze stan ujścia wewnętrznego.

Skrócona szyjka macicy zwiększa ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego, przy czym dotyczy to zarówno ciąż pojedynczych, jak i mnogich. Konsekwencją niewydolności szyjki macicy może być też przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego i rozwój wstępującego zakażenia wewnątrzmacicznego.

Niewydolność szyjki macicy wikła ok. 1% wszystkich ciąż i jest jedną z najczęstszych przyczyn niepowodzeń położniczych. Szacuje się, że dolegliwość ta jest źródłem ok. 15% poronień nawykowych i porodów przedwczesnych między 16. a 28. tygodniem ciąży. Aby ograniczyć ryzyko wystąpienia powikłań ciążowych przy niewydolności szyjki macicy, stosuje się pessary.

Pessar w leczeniu niewydolności szyjki macicy

W leczeniu zaburzeń statyki narządu rodnego, w tym niewydolności cieśniowo-szyjkowej, wykorzystuje się pessary. Krążki znajdujące zastosowanie w tym zakresie wykonane są z elastycznych, silikonowych materiałów, przy czym dostępne są nawet pessary specjalnie zaprojektowane w tym celu.

Krążek dopochwowy w ciąży, czyli pessar szyjkowy, jest bardzo dobrym środkiem terapeutycznym w przypadku niewydolności szyjki macicy i zagrożenia porodem przedwczesnym. Do zalet tej metody leczenia zalicza się m.in. praktyczny brak skutków ubocznych, małą inwazyjność i niski koszt. Założenie pessara zalecane jest szczególnie w przypadku kobiet, u których nie może zostać założony szew okrężny, np. ze względu na zaawansowany wiek ciążowy.

Założenie pessara w ciąży

Gdy rozpoznana zostanie niewydolność szyjki macicy, lekarz może podjąć decyzję o konieczności założenia pessara. Zabieg założenia oraz usunięcia pessara jest łatwy do przeprowadzenia, w dodatku nie musi odbyć się w szpitalu, przez co nie wymaga dostępności sali operacyjnej ani obecności zespołu anestezjologicznego.

Pessarium w ciąży na szyjkę macicy zakłada się zwykle pomiędzy 20. a 28. tygodniem ciąży. Doborem rozmiaru i założeniem pessara zajmuje się lekarz specjalista. Pessar w ciąży może założyć też wyszkolona pielęgniarka lub położna.

Jak przebiega założenie pessara? Umiejscawiany jest w pochwie w taki sposób, aby utrzymywał wypadające organy w miejscu. Założenie pessara może spowodować u pacjentki niewielki dyskomfort, który dość szybko mija. Czas trwania takiego zabiegu wynosi kilka minut.

Pessar a poród

Od momentu założenia pessara na szyjkę macicy kobieta ciężarna pozostaje pod ścisłą kontrolą lekarza. Krążek na podtrzymanie ciąży musi zostać zdjęty przed porodem, a specjalista decyduje o tym, kiedy się to stanie. Najczęściej pessar zdejmuje się mniej więcej 2 tygodnie przed wyznaczonym terminem porodu.

Badania kliniczne pokazały, że kobiety ze skracającą szyjką macicy, tj. cierpiące na niewydolność szyjki macicy, u których między 18. a 22. tygodniem ciąży zastosowano pessar położniczy, rzadziej niż kobiety z grupy kontrolnej rodziły przedwcześnie. W badaniu wzięło udział 385 kobiet w ciążach pojedynczych.

Pessarium w ciąży – zalecenia dla pacjentek

Lekarz może pokazać pacjentce, jak samodzielnie wyjmować i zakładać pessar ginekologiczny, dzięki czemu będzie mogła ona przeprowadzać te czynności w domu. Gdy nabędzie umiejętność samodzielnego wyjmowania i ponownego zakładania pessara, zaleca się jej raz na tydzień usunąć go i umyć ciepłą wodą z dodatkiem łagodnego środka myjącego.

Jeśli pessar nie zostanie odpowiednio dobrany pod względem wielkości, może powodować ucisk na odbytnicę. Pacjentka powinna poinformować o tym swojego lekarza, a ten powinien założyć mniejszy krążek na podtrzymanie ciąży. Niezwłoczny kontakt z lekarzem wskazany jest w przypadku ześlizgnięcia się pessara z szyjki macicy celem ponownego założenia.

Pessar w ciąży pomaga zatrzymać skracanie szyjki macicy i donosić ciążę. Trzeba tylko pamiętać, by ze względów bezpieczeństwa w czasie jego noszenia nie współżyć. Ciąża z pessarem powinna być dokładnie omówiona z lekarzem, który przekaże dokładne zalecenia dotyczące higieny i bezpieczeństwa.

Źródła:

1. Patro-Małysza J., Leszczyńska-Gorzelak B., Marciniak B. i in., Zastosowanie pessar w w leczeniu niewydolności cieśniowo-szyjkowej, Ginekol Pol. 2009, 80, 54–58.
2. Herbich M., Przedwczesny poród: czynniki ryzyka i sposoby zapobiegania, 2021 (Witryna: https://www.drherbich.eu/blog/przedwczesny-porod-czynniki-ryzyka-i-sposoby-zapobiegania-i3 (dostęp: 2022.03.09.)).
3. Witryna: https://pessar.pl/pessaroterapia/pessar-w-pytaniach-i-odpowiedziach/ (dostęp: 2022.03.09.).
4. Witryna: https://pessar.pl/na-czym-polega-pessaroterapia/ (dostęp: 2022.03.09.).

Autor artykułu: Redakcja Meringer