Wkładka domaciczna niehormonalna jako metoda antykoncepcji

Opublikowano: 10.01.23

Miedziana wkładka wewnątrzmaciczna, inaczej spirala oraz IUD, to jedna z najbardziej efektywnych metod antykoncepcji. Jej skuteczność oceniana jest na 99,4% przy prawidłowym stosowaniu (wskaźnik Pearla 0,6%) [1].

Popularność tego sposobu wzrasta z roku na rok – szacuje się, że korzysta z niego nawet 168 mln kobiet na świecie [2]. Zarówno pacjentki, jak i lekarze polecają wkładki niehormonalne jako alternatywę dla środków z hormonami, także dla nieródek. Spirala antykoncepcyjna pozwala skutecznie chronić się przed niechcianą ciążą przez wiele lat, jest też wygodna na co dzień.

Jak działa ten rodzaj antykoncepcji? Jakie są zalety i wady wkładki domacicznej? Komu szczególnie poleca się to rozwiązanie? Dowiedz się z tego artykułu.

Niehormonalna wkładka domaciczna – działanie

Wkładka miedziana to wkładka niehormonalna – nie zawiera więc uwalnianych do układu rodnego hormonów. Nowoczesne spirale domaciczne są wykonywane z tworzywa sztucznego z dodatkiem samej miedzi albo w posrebrzanej czy pozłacanej wersji. Dzięki różnorodnym formom (w kształcie litery S lub T) i wielkościom (kilkanaście-kilkadziesiąt milimetrów) lekarz może łatwo dopasować spiralę miedzianą do jamy macicy pacjentki.

Działanie wkładki wewnątrzmacicznej jest wielotorowe. Obejmuje przede wszystkim:

• zmianę (zagęszczenie) konsystencji wytwarzanego śluzu – dzięki czemu plemniki wolniej się poruszają;
• utrudnienie implantacji w jamie macicy – obecność niewielkiego ciała obcego wywołuje zmiany, które uniemożliwiają zagnieżdżenie się zapłodnionej komórce jajowej;
• działanie plemnikobójcze – dzięki jonom miedzi plemnikom znacznie trudniej przetrwać.

W zależności od producenta wkładka wewnątrzmaciczna zwykle jest skuteczna od 3 do 5 lat. Po tym czasie wyjmuje się spiralę antykoncepcyjną. Nową można założyć nawet tego samego dnia. W trakcie stosowania tej metody dochodzi do naturalnych krwawień menstruacyjnych.

Założenie i usunięcie wkładki wewnątrzmacicznej

Założenie wkładki wewnątrzmacicznej jest proste. Doświadczony specjalista wykonuje zabieg zaledwie w kilka minut. Najczęściej spiralę miedzianą zakłada się pod koniec krwawienia miesiączkowego – żeby wykluczyć możliwość ciąży. W trakcie menstruacji szyjka macicy jest też bardziej otwarta.

Jeśli istnieje jednak pewność, że pacjentka nie spodziewa się dziecka, można zaaplikować wkładkę domaciczną również w innym dniu cyklu. Zgodnie z badaniami najbardziej skuteczne, czyli związane z najmniejszym odsetkiem usunięcia spirali antykoncepcyjnej na początku stosowania, jest założenie wkładki domacicznej między 12 a 17 dniem cyklu [1].

Kluczowe w tym przypadku jest wykonanie odpowiednich badań, żeby zadbać o maksymalne bezpieczeństwo. Zalecane są przede wszystkim:

• standardowe badanie ginekologiczne;
• USG dopochwowe;
• wywiad rodzinny i pod kątem występowania alergii;
• cytologia szyjki macicy;
• badanie piersi;
• pomiar ciśnienia krwi.

Usunięcie wkładki domacicznej również jest prostym zabiegiem. Najczęściej spirala miedziana jest po prostu wymieniana na nową, by nadal chronić przed ciążą. Wyjęcie jest możliwe też w sytuacji, gdy kobieta chce rozpocząć starania o ciążę lub gdy skutki uboczne uniemożliwiają dalsze stosowanie wkładki miedzianej. Z szyjki macicy wystają niewielkie drobne żyłki, które pozwalają na szybkie usunięcie spirali.

Wkładka niehormonalna – skuteczność

Skuteczność antykoncepcji standardowo podaje się, wykorzystując wskaźnik Pearla. Dla wkładki niehormonalnej przy idealnym użyciu (prawidłowym stosowaniu) wynosi on jedynie 0,6 [1]. To oznacza, że na 100 badanych kobiet odsetek ciąż na rok wynosi zaledwie 0,6 – jest to jeden z najniższych uzyskanych wyników. Dla porównania: przy braku jakichkolwiek zabezpieczeń wskaźnik Pearla to 85, a dla prezerwatywy 2 (również przy prawidłowym stosowaniu).

Co się jednak kryje pod pojęciem prawidłowego użycia danego środka? To wykorzystanie metody dokładnie w taki sposób, jaki przewidział producent. Dla popularnych tabletek antykoncepcyjnych do idealnego stosowania zalicza się zażywanie środka zgodnie z zaleceniami na ulotce i niekorzystanie z leków, które mogą obniżyć skuteczność tej formy antykoncepcji.

Warto więc sprawdzić rzeczywistą efektywność konkretnego środka. W tym przypadku pod uwagę brane są możliwe błędy w stosowaniu. Miedziane wkładki wewnątrzmaciczne mają znacznie wyższą skuteczność rzeczywistą niż np. popularne środki hormonalne. W przypadku tabletek, krążków i plastrów wskaźnik Pearla wynosi aż 9. To oznacza, że w rzeczywistości 9 na 100 kobiet może zajść w ciążę w ciągu roku korzystania z takich metod [1].

Wkładka miedziana – skutki uboczne

Zastosowanie domacicznej wkładki miedzianej może wiązać się z występowaniem krwawienia, skurczy i bólu w podbrzuszu przez kilka pierwszych tygodni. Bardziej nasilone objawy zawsze warto skonsultować z lekarzem. Na początku stosowania tej metody antykoncepcji częściej występują też reakcje zapalne (jednak miedź stosowana we wkładce wewnątrzmacicznej działa też antybakteryjne).

A co z możliwością zajścia w ciążę? Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej wskazują, że: „Powrót do płodności następuje natychmiast po usunięciu wkładki” [4].

Bardzo rzadkim skutkiem ubocznym jest możliwość wypadnięcia spirali antykoncepcyjnej. Aby sprawdzić, czy znajduje się ona na miejscu, wystarczy palcem wyczuć nitki (żyłki) wystające z szyjki macicy. Istnieją też inne wyjątkowo rzadkie powikłania, takie jak uszkodzenie mięśni macicy.

Komu poleca się wkładki domaciczne?

Na podstawie wyników badań i wywiadu lekarz kwalifikuje do zabiegu. Aktualnie domaciczne wkładki niehormonalne są polecane przede wszystkim kobietom:

• które z różnych względów nie powinny stosować antykoncepcji hormonalnej (np. z zakrzepicą, bólami migrenowymi, nadciśnieniem, w przypadku wielu nowotworów, po udarze, otyłych albo palących w wieku powyżej 35 lat);
• będącym przed menopauzą;
• karmiącym piersią;
• którym zależy na wygodnym i długofalowym działaniu antykoncepcyjnym.

Przeciwwskazania do stosowania wkładki wewnątrzmacicznej

Większość kobiet może bezpiecznie stosować wkładki wewnątrzmaciczne. Do przeciwwskazań należą głównie:

• potwierdzona ciąża albo podejrzenie, że kobieta jest w ciąży;
• stan kilka tygodni po ciąży lub poronieniu;
• stany zapalne w obrębie narządów rodnych, np. nadżerki czy ektopie, endometrioza, mięśniaki;
• silne krwawienie z pochwy i nieregularne cykle miesiączkowe;
• nowotwory narządów rodnych;
• alergia na miedź;
• wady w budowie narządów rodnych i nieprawidłowości anatomiczne.

Aby wykryć przeciwwskazania przed założeniem spirali antykoncepcyjnej, ważne jest wykonanie niezbędnych badań.

Warto jednak pamiętać, że miedziana wkładka domaciczna to jedna z tych metod, która ma najmniej przeciwwskazań do stosowania we wspomnianych już Rekomendacjach PTG [4].

Czy nieródki mogą korzystać z wkładek domacicznych?

Chociaż wciąż panuje przekonanie, że wkładki domaciczne mogą być stosowane tylko przez kobiety, które już rodziły – jest to mit. Specjaliści przekonują, że nie ma badań, które wskazują np. na problemy z późniejszym zajściem w ciążę [3]. Jest to jednak trudniejsze do przewidzenia w przypadku nieródek, które nie starały się wcześniej o dziecko.

Nowoczesna wkładka domaciczna dla nieródek jest najczęściej mniejsza, dzięki czemu dopasowuje się do niewielkiej szyjki macicy, a jej założenie jest łatwiejsze. Tak jak w przypadku każdej metody antykoncepcyjnej i tutaj najważniejszy jest odpowiedni dobór środka do sytuacji i stanu zdrowia. Rekomendacje PTG oceniły stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej u nieródek jako 2, czyli „Korzyści przewyższają ryzyko” [4].

Niehormonalna wkładka wewnątrzmaciczna – zalety i wady

Wbrew powszechnie krążącej opinii wkładka wewnątrzmaciczna ma więcej zalet niż wad. Najważniejsze zalety spirali antykoncepcyjnej to:

• wysoka skuteczność – jeden z najwyższych wskaźników Pearla, szczególnie biorąc pod uwagę skuteczność rzeczywistą;
• wygoda, oszczędności i komfort użytkowania – o wkładce nie trzeba pamiętać przez wiele lat, jest też praktycznie niewyczuwalna na co dzień i podczas stosunku;
• stosunkowo niewielka liczba przeciwwskazań – spirala może być stosowana m.in. przez kobiety, które nie powinny korzystać z hormonalnych metod antykoncepcji;
• szybki powrót płodności – starania o dziecko można zacząć od razu po wyjęciu wkładki.

Do głównych wad miedzianej wkładki wewnątrzmacicznej należą z kolei:

• możliwość wystąpienia skutków ubocznych, takich jak bóle, krwawienie czy wypadnięcie spirali (rzadko);
• brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Miedziana wkładka niehormonalna – opinie ginekologów i pacjentek

Stosowanie wkładki domacicznej wiąże się z dużo niższym ryzykiem błędu niż np. korzystanie z tabletek. To zwiększa skuteczność tej metody antykoncepcji i powoduje, że jest ona coraz chętniej używana przed kobiety w różnym wieku.

Dla lekarzy i pacjentek istotne są również takie cechy jak wygoda i stosunkowo łatwa aplikacja, a także bezpieczeństwo stosowania w różnych grupach. Nic więc dziwnego, że wkładki niehormonalne zbierają wiele pozytywnych opinii od ginekologów oraz pacjentek.

Polecane spirale antykoncepcyjne

Dostępne są różne rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych. Dobierając spiralę miedzianą, najlepiej kierować się przede wszystkim jakością, wielkością, kształtem i elastycznością wkładki, a także długością działania ochrony przed ciążą (3–5 lat lub więcej).

Najczęściej polecane spirale domaciczne to:

• MelbeaGold – dostępna w dwóch rozmiarach (standard i mini). Oprócz miedzi zawiera złoto. Pozwala na działanie antykoncepcyjne przez 5 lat.
• UT380™ – również dostępna w dwóch rozmiarach (standard i short). Wykonana z elastycznego tworzywa i łatwa do dopasowania. Daje działanie antykoncepcyjne przez 5–10 lat.
• TT380 Active – także dostępna w dwóch rozmiarach (standard i mini). Ma kształt litery T. Pozwala na działanie antykoncepcyjne przez 5–10 lat.
• Do innych często stosowanych wkładek domacicznych należą m.in. modele TCu 380A SMB oraz GINETTA.

Dzięki zdecydowaniu się na polecaną wkładkę wewnątrzmaciczną wzrasta komfort zakładania produktu przez ginekologa oraz codziennego używania. Dobrze wyprofilowane i elastyczne spirale lepiej dopasowują się do budowy anatomicznej, maleje więc ryzyko wypadnięcia.

Źródła:

1. Horvath S i in. Contraception. Endotext [Internet]. Dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279148/
2. Drosdzol-Cop A, Białka A. Jakim Pacjentkom polecać antykoncepcję wewnątrzmaciczną bez hormonów? Meringer.pl. Dostęp: https://meringer.pl/wp-content/uploads/2017/09/Jakim_Pacjentkom_polecac_antykoncepcje_wewnatrzmaciczna_bez_hormonow.pdf
3. Nowak-Markwitz E. Długoterminowa antykoncepcja wewnątrzmaciczna u nieródek. www.MedExpress.pl. Dostęp: https://www.medexpress.pl/dlugoterminowa-antykoncepcja-wewnatrzmaciczna-u-nierodek/39320
4. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej. „Ginekologia Polska” 2014. 85, 234-239.

Autor artykułu: Redakcja Meringer