Rodzaje testów na koronawirusa i ich różnice

Opublikowano: 17.05.23

Diagnostyka koronawirusa może zostać przeprowadzona kilkoma dostępnymi metodami. Wykorzystuje się w nich testy molekularne: test RT-PCR i test RT-LAMP, test antygenowy albo test serologiczny. Wszystkie wykonywane są w punktach wymazowych lub laboratorium. Dwa pierwsza służą wykryciu w pobranej próbce RNA wirusa SARS-CoV-2, a dwa ostatnie – stwierdzają obecność przeciwciał. Różnią się czułością, ceną wykonania, a także czasem oczekiwania na wynik.

Diagnostyka koronawirusa – co trzeba wiedzieć o badaniach?

Zakażenie wirusem SARS-CoV-2 potwierdzane jest obecnie przy pomocy testów diagnostycznych genetycznych (test RT-PCR, test RT-LAMP), antygenowych i serologicznych. W zależności od zastosowanej metody uzyskanie pozytywnego wyniku jest potwierdzeniem choroby COVID-19 albo wyłącznie obecności w organizmie wytworzonych przeciwciał. Wynik negatywny nie stwierdza natomiast jednoznacznie, że infekcja nie występuje. Mimo że wymienione rodzaje testów na koronawirusa są bardzo czułe, to nigdy nie dają 100% pewności, że choroba się nie rozwija. Mowa wówczas o wyniku fałszywie negatywnym.

RT-PCR

Po kontakcie z osobą chorą na COVID-19 wskazana jest diagnostyka. Test na koronawirusa RT-PCR (ang. reverse-transc.ription polymeraze chain reaction) można wykonać na wczesnym etapie infekcji (już siedem dni po kontakcie z wirusem) albo w dzień po zaobserwowaniu objawów charakterystycznych dla przebiegu choroby.

Test RT-PCR należy do grupy genetycznych (molekularnych) testów diagnostycznych. Wykrywa w pobranym materiale (wymaz z nosogardzieli) RNA wirusa SARS-CoV-2. W zależności od rodzaju wykonywanego testu wykrywane mogą być dwa albo trzy geny podrodzaju Sarbecovirus oraz trzy geny typowe dla COVID-19: N, RdRp, ORF1ab.

Ta metoda jako jedyna rekomendowana jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), ponieważ jest najskuteczniejsza. Wykrywa nawet niewielkie ilości RNA, dzięki wykorzystaniu techniki reakcji łańcuchowej polimerazy, stosowanej w biologii molekularnej. Pobrany i wyizolowany materiał jest powielany w warunkach zmiennej temperatury, co w efekcie wpływa na aspekt jakościowy i ilościowy badania. Właśnie dlatego metoda RT-PCR uznawana jest za złoty standard w diagnostyce COVID-19.

Pozytywny wynik testu (zwłaszcza przy stwierdzonych objawach COVID-19) jest w pełni wiarygodny. Stanowi podstawę do rozpoczęcia leczenia i izolacji osoby chorej, w celu ograniczenia dalszej transmisji wirusa. Jednocześnie negatywny wynik testu nie pozwala z całą pewnością stwierdzić, że poddawana diagnostyce osoba nie jest zainfekowana. Jeśli zgłasza objawy typowe dla COVID-19, a mimo to wynik testu genetycznego RT-PCR nie potwierdza choroby, może to świadczyć o zbyt wczesnym stadium infekcji albo nieprawidłowo pobranym wymazie. W takim wypadku diagnostykę należy ponowić po kilku dniach.

RT-LAMP

Test RT-LAMP (ang. Reverse Transcription Loop-mediated Isothermal Amplification) podobnie jak RT-PCR należy do metod diagnostyki genetycznej. Oba rodzaje testów, pozwalają wykryć nawet niewielkie ilości RNA w wymazie pobranym z nosogardzieli. W tym wypadku jednak wykorzystywana jest metoda izotermiczna, a wyizolowane RNA wirusa powielane jest w warunkach stałej temperatury.

RT-LAMP należy do metod NAAT (ang. Nucelic Acid Amplification Testing), uznawanych za szybkie metody analityczne. Dostarcza więc co prawda szybciej wyniki, ale jest to niestety mniej czuła diagnostyka. Test na koronawirusa RT-LAMP nie jest złotym standardem diagnostyki COVID-19. Nawet po uzyskaniu pozytywnego wyniku sugeruje się wykonanie dodatkowo badania RT-PCR, aby potwierdzić chorobę.

Czułość, a przez to i wiarygodność testu, jest największa w okresie od pierwszego tygodnia, w którym wystąpiły objawy typowe dla COVID–19 do trzeciego tygodnia trwania infekcji. Sporadyczne test może dać też pozytywny wynik w późniejszym czasie, jeśli przebieg choroby jest ciężki

Test antygenowy

Omawiając dostępne rodzaje testów na koronawirusa, nie sposób nie wspomnieć o teście antygenowym. Pozwala on wykryć antygeny dla wirusa SARC-CoV-2 w pobranym wymazie z nosogardzieli.

Cząsteczki białek antygenowych powstających w czasie powielania wirusa, są wykrywane po naniesieniu pobranego materiału do otworu testu kasetkowego. W przeciwieństwie do testów genetycznych wynik uzyskiwany jest zwykle w czasie do 30 minut, a nie 12 godzin, jak to ma miejsce przy diagnostyce RT-LAMP lub nawet 24 godziny przy RT-PCR.

Niestety często jest to niewystarczająco czuła diagnostyka. Test na koronawirusa tą metodą przeprowadzany jest zwykle u osób, które zgłaszają objawy choroby lub mają styczność z już zakażonymi. Jednak zarówno wynik pozytywny, jak i wynik negatywny zgodnie z zaleceniami PTEiLCHZ (Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych) powinien zostać potwierdzony testem RT-PCR.

Od 1 kwietnia 2023 r. lekarz, kierując pacjenta na badanie pod kątem COVID-19, będzie mógł wykonać szybki test antygenowy (szybki test płytkowy). Test RT-PCR będzie wykonywany przed przyjęciem do szpitala, a także w celu ostatecznego potwierdzenia choroby lub jej wykluczenia.

Testy serologiczne

Testy serologiczne pozwalają wykryć przeciwciała wytwarzane przez organizm i skierowane przeciw wirusowi SARS-CoV-2. Innymi słowy – stwierdzają czy występują w organizmie przeciwciała IgG (wczesnej fazy infekcji) oraz przeciwciała klasy IgM (późnej fazy infekcji). Materiałem do wykonania analizy może być krew.

Na początku epidemii wykorzystywane były manualne testy płytkowe. Obecnie te rodzaje testów na koronawirusa mają niską wartość diagnostyczną. Wszystko dlatego, że dają wynik pozytywny zarówno u osób aktualnie chorych, jak i tych, które już przeszły infekcję (ze względu na obecność przeciwciał). Znacznie więcej informacji dostarczają wprowadzone później zautomatyzowane testy serologiczne, które pozwalają rozróżnić przeciwciała IgG i IgM.

Jak wygląda badanie na koronawirusa?

Do wykonania testu genetycznego (RT-PCR i RT-LAMP) niezbędne jest pobranie wymazu z nosogardzieli. W tym celu diagnostyk wsuwa delikatnie sterylną wymazówkę do jamy nosowej pacjenta, odchylając jego głowę ku tyłowi. Następnie przesuwa wymazówkę po błonach śluzowych, aby zebrać wydzielinę. Opcjonalnie materiał może zostać pobrany z dolnych dróg oddechowych (np. plwociny).

Test antygenowy przeprowadza się podobnie. W tym przypadku jednak materiał pobierany jest wyłącznie z górnych dróg oddechowych (z nosogardzieli), a nie z dolnych.

Do wykonania badania serologicznego konieczne jest pobranie krwi. Próbkę można nanieść na płytkę, a następnie odczytać wynik potwierdzający obecność lub brak przeciwciał.

Przygotowanie do badania

W przypadku testów genetycznych (RT-PCR i RT-LAMP) oraz antygenowych, na których potrzeby pobierany jest wymaz z nosogardzieli, konieczne jest zgłoszenie się do badania z jak największą ilością wartościowego diagnostycznie materiału w jamie nosowej i gardle. W związku z tym konieczne jest powstrzymanie się od wydmuchiwania nosa i stosowania kropli lub sprayu na katar na co najmniej dwie godziny przed pobraniem materiału z nosogardzieli. Palacze powinni powstrzymać się w tym czasie od sięgania po papierosy. W przeciwnym razie wynik może nie być wiarygodny. Niewskazane jest również jedzenie, picie lub żucie gumy niedługo przed pobraniem wymazu.

Wykonanie testów serologicznych nie wymaga przygotowania. Badanie może zostać wykonane na czczo i po posiłku. W każdym wypadku wynik będzie jednakowo wiarygodny.

Źródła:

1. Standardy i wytyczne PTEiLCHZ, http://www.pteilchz.org.pl/informacje/rekomendacje/, dostęp: 28.03.2023 r.
2. Testy na COVID-19, https://www.gov.pl/web/koronawirus/zapisz-sie-na-test-na-koronawirusa, dostęp: 28.03.2023 r.
3. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Wydział Świadczeń Opieki Zdrowotnej, Wykonywanie testów RT-PCR na obecność zakażenia SARS-CoV-2 przed szpitalnymi procedurami medycznymi – przegląd rozwiązań międzynarodowych, 2020.

Autor artykułu: Redakcja Meringer